Juist ook in de herfst met de arts het bos in

Het haalt steeds vaker het nieuws: de huisarts kan natuur op recept voorschrijven. Dat zou veel zorgkosten schelen en grote gezondheidswinsten opleveren. De vaak buitenlandse voorbeelden van Natuur op Recept genereerden in Nederland veel media-aandacht. Omdat ze niet geïnitieerd zijn vanuit de gezondheidszorg zelf of omdat ze simpelweg niet in de Nederlandse situatie passen zijn dit niet altijd echte inspiratiebronnen te noemen.

Een internationaal voorbeeld met een stevige verbinding met de gezondheidszorg is ParkRx America waar artsen hun patiënten een digitale verwijzing kunnen meegeven naar een groene plek van hun voorkeur. Ook de details van die groene plek zoals bereikbaarheid met OV, type natuur en begeleide groepsactiviteiten zijn makkelijk vindbaar. De patiënt ontvangt een reminder en de voorschrijvend arts kan meldingen krijgen als de patiënt naar de natuur is gegaan.

Ook de Britse pilot Green Social Prescribing is met National Health Service verbonden. Een hulpverlener uit de gezondheidszorg schrijft natuur voor en het sociaal domein voert de activiteit vervolgens uit.

Er zijn meer internationale concepten, maar die zijn vaker afkomstig van natuurorganisaties en nauwelijks tot niet van degenen die de patiënt mee naar het groen kunnen nemen, zoals huisartsen of andere zorgcollega’s. Dat huisartsen in Nederland aan natuur denken voor hun gezondheid begint her en der zichtbaar te worden. Zo organiseren een aantal huisartspraktijken wel wandelgroepen, al lopen veel van deze groepen nog in de stedelijke omgeving, vertrekkend vanuit de huisartspraktijk. Ook in eerstelijns leefstijlprogramma’s is groen nu nog niet expliciet als aandachtspunt opgenomen. Zij richten zich net als de huisartsen vooral op het in beweging krijgen van de patiënten.

Patiënten verwijzen naar de natuur

Toch is het goed om patiënten naar de natuur te verwijzen, want natuur heeft wel degelijk toegevoegde gezondheidswaarde bovenop bewegen. Daar is steeds meer wetenschappelijk bewijs voor. En het sluit aan bij de huidige trend om leefstijlinterventies in te zetten bij diverse chronische aandoeningen. Dat blijkt uit literatuuronderzoek dat ik deed in het project Groene Leefstijl in de Eerstelijn*. Aandacht voor leefstijl is binnen de huisartspraktijk een relatief nieuw maar groeiend fenomeen. Sinds 2019 kan de huisarts doorverwijzen naar een erkende Gecombineerde Leefstijlinterventie, waarin een patiënt met overgewicht of Diabetes Mellitus II gedurende twee jaar begeleid wordt naar een gezonde leefstijl. Zo’n behandeling wordt vergoed door de zorgverzekering.

Maar lang niet elke huisarts ziet leefstijladvisering als typische taak of expertise voor haar professie. Op het gebied van natuur en gezondheid mist een aantal randvoorwaarden. Zoals tijd, financiële zekerheid en degelijk informatiemateriaal, zo blijkt uit ons onderzoek. Daarnaast heeft de huisarts meer kennis nodig, maar ook harder bewijs. Huisartsen willen graag bewijs dat natuur bij grote groepen patiënten effectief is op harde uitkomstmaten, zoals bloedsuikerwaarde, bloeddruk, gewichtsafname, afweer.

Natuur voor Gezondheid

Vanuit Alles is Gezondheid verschijnt daarom in samenwerking met vereniging Arts en Leefstijl in het najaar 2022 het platform ‘Natuur voor Gezondheid’. We merkten na het webinar: ‘Natuur op recept: samen op pad voor een groene leefomgeving’ en uit andere bijeenkomsten of contacten veel vraag naar hoe je natuur kunt toepassen, zeker vanuit ketenpartners van huisartsen. Het platform is geïnitieerd om de eerstelijn en haar keten van preventie, welzijn en sport te stimuleren om natuur te integreren in hun bestaande werkwijze. Met praktische hulpmiddelen, bruikbaar voor professionals in de eerstelijnszorg en welzijns- en sportsectoren. We hanteren het concept van Positieve Gezondheid waarin eigen regie en zelfzorg centraal staan zonder te medicaliseren. We gebruiken de naam Natuur voor Gezondheid omdat we twijfelen aan de voorwaarde van het recept van een medicus.

Materialen huisartsen en patiënten

Samen met Jolanda Maas, senior onderzoeker VU, Vereniging Arts en Leefstijl en Alles is Gezondheid heb ik vanuit het project Groene Leefstijl in de Eerstelijn vier materialen ontwikkeld voor huisartsen en hun patiënten:

1. Een Handleiding Natuur en Gezonde Leefstijl met stevig wetenschappelijk bewijs
2. Een Samenvattingskaart Natuur en Gezonde Leefstijl met praktijkadviezen voor de huisarts
3. Patiëntenfolder Natuur en je gezondheid
4. Een verwijskaartje, waarin de informatie voor laaggeletterden beknopt is samengevat. Het kaartje kun je samen met de patiënt of cliënt invullen.

Het pakket is ook als drukwerk te bestellen via de webshop van Arts en Leefstijl: Pakket C: Folders Natuur en gezondheid.

Het project Groene Leefstijl in de Eerstelijn werd uitgevoerd met subsidie van Ministerie Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit uit in samenwerking
met Vereniging Arts en Leefstijl en met Jolanda Maas, senior onderzoeker Natuur en Gezondheid aan de Vrije Universiteit. Ook Alles is Gezondheid draagt hieraan bij.

• Het rapport Succes- en Faalfactoren Groene Leefstijl in de Eerstelijn kun je opvragen bij Annette Postma: annette@annettepostma.nl
• Natuurmonumenten, juni 2022: Interview met Iris de Vries –Natuur als recept
• Natuur als recept, nu ook voor kwetsbare groepen! – Alles is gezondheid

Artikel september 2020, revisie oktober 2022